Strona: 1/6
(fragment ksi??ki: K. Zeme?a, Skar?ysko – Kamienna – nadanie praw miejskich, Skar?ysko – Kamienna 2003, wyd. PiS)
Pocz?tki osady Kamienna ??cz? si? z inicjatyw? gospodarcz? rodu Szyd?owieckich, którzy uzyskali w 1511 r. zgod? opata w?chockiego na za?o?enie sadzawki i zbudowanie ku?nicy . Powsta?a w XVI wieku ku?nica i osada przyku?nicza zlokalizowana by?a na obrze?ach dóbr szyd?owieckich, na lewym brzegu rzeki Kamiennej, na wschód od Bzina, po?udniowy zachód od Skar?yska – Klasztornego (Ko?cielnego) – osad nale??cych wówczas do cystersów w?chockich. Mi?dzy nowopowsta?? osad? a rzeczk? Ole?nica, odgraniczaj?c? dobra cysterskie, pod koniec XV wieku wybudowano m?yn „Possadzay”, wokó? którego powsta?a w osada Posadaj.
Rozwój Kamiennej zwi?zany by? ?ci?le z funkcjonowaniem ku?nicy ?elaza. W XVI – XVII wieku, w oficjalnych rejestrach skarbowych u?ywana jest podwójna nazwa ku?nicy: Kamiona (Kamienna) i Duracz (Duraczów). Druga nazwa wi??? si? z nazwiskiem znanych ku?ników – Duraczów, którzy byli dzier?awcami ku?nicy z r?k Radziwi??ów , od 1548 r. nowych w?a?cicieli dóbr szyd?owieckich. W 1577 r. ku?nice Duracz, Milica posiada?y 4 ko?a, zatrudnia?y 16 pracowników. W 1578 r. ku?nik Walenty Duracz, dostawca ?elaza na budow? mostu warszawskiego, uzyska? nobilitacj? z r?k króla Stefana Batorego.
Wed?ug zachowanych w archiwum parafialnym w Szyd?owcu kwitów poboru ?anowego z 1622 r. w sk?ad hrabstwa wchodzi?o 19 wsi, liczne m?yny, dwie ku?nice i dwie huty szk?a. W Posadaju po?wiadczony jest 1 rzemie?lnik, w ku?nicy (3 ko?a) Kamienna – Duracz – 5 czeladników. Warto doda?, ?e do wi?kszych osad hrabstwa szyd?owieckiego zaliczamy Skar?ysko – Ksi???ce (6,5 ?ana, 2 komorników ubogich, m?yn o dwóch ko?ach, 1 rola karczmarska).
W I po?. XVII w. w Kamiennej obok rozwijaj?cej si? ku?nicy powsta? folwark. W 1644 r. przynosi?y ??cznie z „przynale?nymi wsiami” 4000 szel?gów dochodu.
Mimo wojen i zaraz po?owy XVII wieku, które nie omin??y hrabstwa szyd?owieckiego i wywar?y wp?yw na stan osadnictwa i zaludnienia, dostrzegamy znaczny rozwój Kamiennej. Wed?ug rejestru podatku pog?ównego z 1662 r., od którego zwolnieni byli starcy, ?ebracy i dzieci do lat 10, Kamienna by?a ju? do?? ludn? wsi?. Pog?ówne p?aci? mieszkaj?cy tu szlachcic – Jan Zalewski, 4 osoby czeladzi dworskiej, 6 rudników, 4 osób mieszkaj?cych przy m?ynie oraz 78 poddanych. W sumie Kamienn? zamieszkiwa?o 93 osoby p?ac?ce podatek. Dla porównania dodajmy, ?e Kamienna prze?cign??a pod tym wzgl?dem Milic? i Ciurów (92), Pogorza?e (54), Posadaj (26), Szczepanków (28 ), nie mówi?c o innych osadach dóbr cysterskich i biskupów krakowskich. Z obszaru dzisiejszego miasta najludniejszy by? Bzin (17 osób mieszka?o w najwi?kszej ku?nicy w tych stronach, 83 poddanych i 1 ku?nik), Skar?ysko – Ksi???ce (132) . Rejestr podymnego powiatu radomskiego z 1667 r. informuje jedynie o 5 domach ku?niczych w Kamiennej, nie obejmuje wi?c ca?ej osady . Gar?? istotnych informacji zawiera natomiast rejestr pog?ównego z 1673 r. W Kamiennej nadal po?wiadczony jest szlachetnie urodzony Jan Zalewski (oraz 8 osób czeladzi), przebywa? równie? Duracz (ku?nik) z ?on? (Wojnina) i córk? (oraz 6 osób czeladzi dworskiej) .
Wa?nym wydarzeniem by?o utworzenie 4 marca 1657 r. parafii w Skar?ysku – Ko?cielnym przy ko?ciele p.w. Trójcy ?wi?tej, do której obok Skar?yska – Ko?cielnego, Lipowego Pola, ?wierczka, Szczepanowa, Posadaja, Bzina, Rejowa, Milicy i Ciurowa (Dziurdziów) wesz?a Kamienna . Granice nowopowsta?ej wspólnoty wiernych skupionej wokó? ?wi?tyni i duszpasterza pokrywa?y si? w du?ym stopniu z granicami dzisiejszego miasta. Mieszka?cy w XVII i XVIII wieku ucz?szczali zapewne do modrzewiowego ko?ció?ka ?w. Miko?aja na Rejowie, ewentualnie drewnianej ?wi?tyni w Bzinie Brak ?róde? uniemo?liwia analiz? funkcjonowania spo?eczno?ci parafialnej w okresie przedrozbiorowym.
Brak, niestety danych ?ród?owych odnosz?cych si? do Kamiennej i okolic z ko?ca XVII i I po?. XVIII wieku. Dok?adniejszymi danymi dysponujemy dopiero dla II po?. XVIII wieku. W Opisie powiatu radomskiego Franciszka Siarczy?skiego z 1776 r. czytamy: „Kamienna, d(omów) 19, do klucza szyd?owieckiego, w par. skar?yskiej, nad rzek? tego imienia, grunty piaszczyste, las znaczny, staw, ??k dostatkiem. Znajduj? si? tu obfite rudy ?elaza z ku?nic?; od Szyd?owca m. 1,5, od Radomia 6”. W 1789 r. Sejm Czteroletni uchwali? podatek na wojsko, zwany ofiar? dziesi?tego i dwudziestego grosza. Z dóbr szlacheckich p?acono dziesi?t? cz??? dochodów. Wie? Kamienna, nale??ca do ksi?cia Miko?aja Radziwi??a „czyni co roku czystej intraty 1284 z? i 10 gr.” Wyliczony podatek na 128 z?. I 13 gr. nie uwzgl?dnia? dochodów z propinacji. W tzw. wsiach ku?niczych (Kamienna, Milica, Ciurów, Szczepanów, Posadaj) dochód ten wynosi? 3156 z?. I 20 gr. Du?? warto?? poznawcz? zawiera spis ludno?ci diecezji krakowskiej z 1787 r. obejmuj?cy równie? parafi? Skar?ysko. Kamienna nale?a?a do jednych z wi?kszych wsi. W sumie zamieszkiwa?o j? 174 osoby, w tym 12 pochodzenia ?ydowskiego (6,9 %). W 1789 r. Kamienna liczy?a ju? 24 domy, w stosunku do 1775 r. by? to wzrost o ponad 26%. Tak wi?c ostatnie lata I Rzeczypospolitej dzi?ki o?ywieniu gospodarczemu by?y pomy?lne dla osady. Sta?y rozwój osady przerwa?y rozbiory Polski.
