Dzi?ki intensywnej pracy terenowej skar?yskich biologów uda?o si? zlokalizowa? nowe stanowisko zagro?onego w Europie gatunku motyla - modraszka telejusa. Maslik wypatrzy? stanowisko ro?liny ?ywicielskiej, ja przepatrzy?em teren i zidentyfikowa?em gatunek motyla.

Modraszek teleius Maculinea teleius na ??ce trz??licowej z krwi?ci?giem - okolice Skar?yska Ko?cielnego 2.07.07.

fot. A. Sta?kowiak

Modraszek teleius Maculinea teleius jest przedstawicielem rodziny modraszków Lycaenidae wyst?puje w Europie ?rodkowej oraz w ?rodkowej i wschodniej Azji. Modraszek telejus nale?y do rodzaju (Maculinea )reprezentowanego w Polsce przez pi?? gatunków motyli (modraszek arion (Maculinea arion), modraszek telejus (M. teleius), modraszek nausitous (M. nausithous), modraszek alkon (M. alcon) i modraszek rebeli (M. rebeli). Wszystkie w/w gatunki modraszków znajduj? si? na li?cie IUCN (Mi?dzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów) jako gatunki zagro?one w skali globalnej. Wszystkie one w toku ewolucji wykszta?ci?y w stadium larwalnym unikaln? zdolno?? do paso?ytowania gniazd mrówek w?cieklic (Myrmica). Telejus wyst?puje na stanowiskach znajduj?cych si? g?ównie w ?rodkowej i po?udniowej Polsce. Pojawia si? w jednym pokoleniu w lipcu i sierpniu na ekstensywnie u?ytkowanych wilgotnych ??kach i torfowiskach niskich podczas typowych dla doros?ych motyli zachowa?. Motyle wykazuj? wyra?nie okre?lone preferencje w stosunku do ro?lin nektarodajnych. Odwiedzaj? kwiaty tylko w odcieniach fioletu np. wyka (Vicia sp.V), ró?u i czerwieni.

Jest gatunkiem coraz rzadszym!

Modraszek teleius Maculinea teleius na ??ce trz??licowej z krwi?ci?giem - okolice Skar?yska Ko?cielnego 2.07.07.

fot. A. Sta?kowiak

Rozpi?to?? skrzyde? przednich wynosi oko?o 35 mm. U samca ciemnoniebieskie t?o wierzchu skrzyde?, u samicy nieco ciemniejsze. Skrzyd?o samca z szerok?, ciemn? obwódk? brzegow? wyra?nie odgraniczon? od niebieskiego t?a u samicy obwódka brzegowa jest rozlana i si?ga cz?sto do po?o wy skrzyd?a. Skrzyd?a tylne oraz wierzcho?ek skrzyde? przednich u samicy s? znacznie ciemniejsze. Spód skrzyde? jest popielatobr?zowy, ciemniejszy u samicy. U nasady skrzyde? ?lady niebieskiego nalotu.

Modraszek telejus ma specyficzne wymagania siedliskowe. Do pe?nego cyklu rozwoju potrzebuje ro?liny o nazwie krwi?ci?g lekarski (Sanguisorba officinalis) oraz mrówek z rodzaju w?cieklic (Myrmica).
Jak modraszki oszukuj? mrówki?

Modraszka telejusa zaliczamy do myrmekofagów, czyli po?eraczy mrówczego potomstwa. Samice sk?adaj? seledynowe, cienko?cienne jaja do wn?trza g?ówek kwiatostanowych krwi?ci?gu, umieszczaj?c je g??boko pomi?dzy p?kami kwiatowymi. Po kilku dniach wyl?gaj? si? z nich delikatne g?sieniczki, które natychmiast wgryzaj? si? do wn?trza kwiatów. Taki endofityczny, czyli przebiegaj?cy wewn?trz ro?liny tryb ?ycia, prowadz? do ko?ca trzeciego stadium. Odznaczaj? si? w tym czasie czerwonaw? barw?, przypominaj?c? kolor kwiatów krwi?ci?ga. Na ro?linnej diecie osi?gaj? jednak wag? zaledwie 1 miligrama, czyli ok. 1% swojej ostatecznej masy. Punktem zwrotnym w rozwoju jest pocz?tek czwartego, a zarazem ostatniego stadium, kiedy to opuszczaj? ro?lin? i spadaj? na ziemi?, gdzie czekaj? na znalezienie przez penetruj?c? poszycie robotnic? w?cieklicy.
G?sienice wyposa?one s? w specjalne narz?dy, zwane od swej funkcji: myrmekofilnymi, dzi?ki którym maskuj? przed mrówkami sw? prawdziw? natur? i mog? wej?? z nimi w specyficzny zwi?zek. Bardzo istotnym elementem strukturalnym jest organ nektarowy, zlokalizowany na grzbiecie g?sienicy i produkuj?cy w?glowodanowo-aminokwasowy roztwór, o wysokich warto?ciach od?ywczych, ch?tnie zlizywany przez mrówki. Larwy maj? równie? równomiernie rozrzucone na ca?ej powierzchni cia?a porowate gruczo?y, wytwarzaj?ce zapachow? substancj? (feromon) niweluj?c? agresj? mrówek. Opuszczaj?ca ro?lin? ?ywicielsk? g?sienica przypomina zagubion? larw? mrówki, jest ma?o ruchliwa oraz posiada grub?, pofa?dowan? pow?ok? zewn?trzn?, umo?liwiaj?c? ukrycie niewielkiej g?owy. Jej dodatkowym atutem jest zdolno?? wydawania d?wi?ków przypominaj?cych "mow?" mrówczego potomstwa. Nic wi?c dziwnego, ?e w tak wymy?lny sposób oszukana robotnica akceptuje, adoptuje i zanosi g?sieniczk? do komór l?gowych w?asnego gniazda. Przez 10 miesi?cy g?sienice modraszków goszcz? w mrowisku. ?ywi? si? pokarmem dostarczanym przez mrówki robotnice lub po?eraj? larwy swoich opiekunów. Pó?n? wiosn? lub pocz?tek lata nast?pnego roku po osi?gni?ciu w?a?ciwej masy g?sienice przepoczwarzaj? si? w wy?szych komorach mrowiska, i ok. 2 tygodnie pó?niej, wczesnym rankiem opuszczaj? mrowisko, rozprostowuj? skrzyd?a i wzlatuj? w powietrze.

Modraszek teleius Maculinea teleius - kliknij aby obejrze? film.

zdj?cia A. Sta?kowiak

Ochrona telejusa
Modraszek telejus znajduje si? w Czerwonej Ksi?dze Motyli Europejskich oraz w wykazie Konwencji Berne?skiej. W Polsce jest prawnie chroniony.
Zagro?eniem dla gatunku s? zarówno melioracje i zwi?zana z nimi intensyfikacja u?ytkowania wilgotnych ??k, jak równie? naturalna sukcesja, która prowadzi do zast?powania ??k zaro?lami wierzbowymi, brzozowymi i olszowymi. Dlatego dla utrzymania populacji telejusa w powiecie skar?yskim niezb?dna jest czynna ochrona poprzez umiej?tne wykaszanie ??k gdzie wyst?puje jego ro?lina ?ywicielska ( najlepiej r?czne – we wrze?niu, bez u?ycia ci??kiego sprz?tu), oraz przeciwdzia?anie zakrzaczaniu ??ki.

Wykorzystano:

1. Marcin Sielezniew; Drapie?niki i "kuku?ki" - czyli o mrówkolubnych motylach

2. Anna Stankiewicz,i Marcin Sielezniew; Modraszek telejus; Przyroda Polska NR 11 / 2001

A. Sta?kowiak

Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone.

Opublikowane: 2007-07-02 (13126 odsłon)