Flora Skar?yska-Kamiennej.
Ro?liny, dzi?ki obecno?ci „cia?ek zieleni” – chloroplastów, s? organizmami samo?ywnymi (autotrofami). Posiadaj? zdolno?? asymilacji dwutlenku w?gla na drodze fotosyntezy i wszystkie potrzebne ustrojowi zwi?zki organiczne wytwarzaj? samodzielnie przy udziale energii ?wietlnej z prostych substancji mineralnych. Znane s? jednak gatunki ca?kowicie lub cz??ciowo heterotroficzne, wykazuj?ce zró?nicowane strategie zdobywania pokarmu. Pierwsze to ro?liny paso?ytnicze, które w wyniku redukcji chloroplasty jednocze?nie utraci?y zdolno?? do fotosyntezy, drugie wykorzystuj? heterotrofizm jako alternatywne ?ród?o niektórych sk?adników pokarmowych (g?ównie azotu), przy równoczesnym zachowaniu zdolno?ci do fotosyntezy. Ro?liny nale??ce do drugiej grupy rozwin??y osobliw? umiej?tno?? polowania na drobne zwierz?ta. Przyczyn? tego jest wyst?powanie w specyficznych warunkach ?rodowiskowych. Ro?liny drapie?ne ?yj? najcz??ciej w siedliskach, w których trudno?? sprawia im pozyskanie przyswajalnych form azotu. Warunki takie wyst?puj? na torfowiskach i w wilgotnych zag??bieniach na terenach piaszczystych w obr?bie ?ródl?dowych i nadmorskich wydm, gdzie piaszczyste pod?o?e nie zawiera prawie ?adnych pierwiastków biogennych. Torfowiska s? to ekosystemy obfituj?ce w wod?, która zawiera znaczne ilo?ci kwasów humusowych. W wyniku silnego zakwaszenia roztworu glebowego, jony azotanowe i amonowe nie s? dost?pne dla systemów korzeniowych rosn?cych tam ro?lin.
W Polsce wyst?puje trzyna?cie gatunków ro?lin mi?so?ernych. S? to cztery gatunki rosiczek, sze?? gatunków p?ywaczy, dwa gatunki t?ustosza i aldrowanda.
Rodzaj rosiczka reprezentuj?: rosiczka okr?g?olistna Drosera rotundifolia, rosiczka d?ugolistna D. anglica, rosiczka po?rednia D. intermedia syn. D. longifolia i rosiczka owalna D. ×obovata, która jest miesza?cem D. rotundifolia i D. anglica. Przedstawicielem rosiczkowatych Droseraceae jest tak?e aldrowanda p?cherzykowata Aldrovanda vesiculosa. Ta ro?lina pozbawiona jest korzeni, i swobodnie unosi si? w toni wodnej. Jej li?cie zaopatrzone w szczecinki ustawione s? w okó?kach, Je?li jakie? wodne zwierze podra?ni szczecinki, nast?puje z?o?enie si? li?cia w sposób, w jaki sk?adamy d?onie, to pu?apka zatrzaskuje si? i uwi?ziony organizm nie ma mo?liwo?ci ucieczki. Niestety zanikaj? naturalne siedliska aldrowandy, którym s? czyste wody stoj?ce (np. jeziora, stawy i rowy). Podobnie jak rosiczki, nale?y ona do ro?lin obj?tych ca?kowit? ochron? prawn? i jest wpisana do "Polskiej Czerwonej Ksi?gi Ro?lin".
P?ywaczowate Lentibulariaceae reprezentuj? dwa rodzaje p?ywacz Utricularia i t?ustosz Pinguicula. Do rodzaju p?ywacz Utricularia nale??: p?ywacz zwyczajny Utricularia vulgaris, p?ywacz drobny U. minor, p?ywacz ?redni U. intermedia, p?ywacz zachodni syn p. zaniedbany U. neglecta syn.U. australis, p?ywacz torfowy syn. p. Brema U. bremii i p?ywacz krótkoostrogowy syn. p.?ó?tobia?y U. ochroleuca. Ró?ni? si? one mi?dzy sob? przede wszystkim wielko?ci? i stopniem pierzasto?ci li?ci. Ulistnienie jest zawsze skr?toleg?e, a z ka?dego w?z?a wyrastaj? po dwa li?cie. Podobnie jak aldrowanda, p?ywacze unosz? si? w przypowierzchniowej warstwie wody. W?a?ciwo?? t? zawdzi?czaj? kana?om powietrznym we wn?trzu ?odygi oraz wype?nionym powietrzem martwym komórkom w wi?zkach przewodz?cych li?ci. Pozwala to na Wszystkie trzy gatunki p?ywaczy na terenie ca?ego kraju s? do?? pospolite. Zamieszkuj? zbiorniki wody stoj?cej i wolno p?yn?cej i nie wymagaj? specjalnych zabiegów ochronnych. Podstawowym sposobem rozmna?ania tych ro?lin jest rozmna?anie wegetatywne przez fragmentacj? ?amliwych p?dów, jednak w okre?lonych warunkach mog? rozwija? si? niepozorne, obup?ciowe i samopylne kwiaty, zebrane w groniasty kwiatostan. Powstaj?ce po samozapyleniu owoce (torebki) zawieraj? nasiona rozsiewane przy udziale wody (hydrochoria). Rodzaj t?ustosz Pinguicula ma dwóch przedstawicieli w naszej florze. T?ustosz pospolity Pinguicula vulgaris, zgodnie ze swoj? nazw? jest cz?stszy, a t?ustosz alpejski P. alpina spotykany jest tylko w Tatrach., Warto wiedzie?, ?e t?ustosz pospolity wyst?puje w dwóch podgatunkach: t?ustosz pospolity typowy P. vulgaris ssp. vulgaris i t?ustosz dwubarwny P. vulgaris ssp. bicolor.
W Skar?ysku i okolicach mo?emy spotka? 3 gatunki ro?lin drapie?nych.: rosiczka okr?g?olistna Drosera rotundifolia, p?ywacz zwyczajny Utricularia vulgaris i p?ywacz drobny U. minor.
Rosiczka okr?g?olistna wyst?puje dosy? pospolicie na odpowiednich dla niej siedliskach. Stwierdzono jej wyst?powanie na nast?puj?cych stanowiskach:
1. w dzielnicy Bór, w obni?eniu terenowym na terasie zalewowej rzeki Kamiennej w pobli?u mostu drogowego na E 77
2. w pobli?u ogródków dzia?kowych po?o?onych naprzeciw Milicy w lesie pod linia wysokiego napi?cia
3. w okolicach Wo?owa na le?nych polankach
4. na torfowisku „Diabelska Karczma” niedaleko Szczepanowa
5. w starej piaskowni w Szczepanowie
6. najwi?cej jest oczywi?cie na torfowisku w Lipowym Polu na p?ywaj?cym ple.
 |
Li?? rosiczki z w?oskami gruczo?owymi. |
fot. A. Sta?kowiak |
Rosiczka, podobnie jak inne ro?liny owado?erne, wyst?puje na siedliskach bardzo ubogich w substancje od?ywcze, a szczególnie w azot, który jest niezb?dny do prawid?owego rozwoju ro?lin. Jej zielone li?cie zachowa?y zdolno?? do fotosyntezy. Jednak sk?d uzyska? niezb?dne zwi?zki azotowe, je?li brak ich w pod?o?u? Rosiczka "poradzi?a sobie" pobieraj?c je ze z?apanych podst?pem owadów. Insekt np. motyl, drobna mucha, komar czy mrówka jest wabiony przez "przebieg??" ro?lin? b?yszcz?cymi kroplami s?odko pachn?cej i zawieraj?cej cukry cieczy.
 |
Latolistek cytrynek jako ofiara rosiczki - torfowisko Lipowe Pole |
fot. A. Sta?kowiak |
 |
Drobne muchy s? równie? chwytane przez rosiczki - torfowisko w starej piaskowni w Szczepanowie |
fot. A. Sta?kowiak |
Krople te s? wydzielane na szczytach gruczo?ów przypominaj?cych wygl?dem "ró?ki" ?limaka. Czu?ki te licznie porastaj? powierzchnie li?ci. Dzi?ki zawarto?ci barwników antocyjanowych maj? one czerwonawy kolor, co dodatkowo zwi?ksza ich atrakcyjno?? dla owadów. Zach?cona ofiara wchodzi na li?? i zaczyna grz?zn?? w lepkiej substancji. Wykonywane przez ni? ruchy s? bod?cem mechanicznym, który wyzwala reakcj? szybkiego wyd?u?ania si? cz??ci podstaw czu?ków tak, ?e zaginaj? si? one w kierunku szamocz?cego si? zwierz?cia i oblepiaj? je dodatkowymi porcjami g?stej cieczy. Równocze?nie li?? staje si? nieco wkl?s?y i pu?apka powoli si? zamyka. Po strawieniu w?oski gruczo?owe rozchylaj? si? a chitynowy oskórek owada jest zwiewany przez wiatr.
 |
Kwitn?cy p?ywacz zwyczajny - kamienio?om Kopulak. |
fot. A. Sta?kowiak |
P?ywacze nie s? tak pospolite jak rosiczka. Stwierdzi?em ich wyst?powanie w zalanym wyrobisku kamienio?omu „Kopulak” i na torfowisku „Babica” – p?ywacz zwyczajny, oraz w ?ródtorfowiskowych oczkach wodnych na Lipowym Polu – p?ywacz drobny. P?ywacze Utricularia s? ro?linami wodnymi o li?ciach podwodnych, podzielonych na nitkowate ?atki, opatrzone drobnymi p?cherzykami. P?cherzyki te s? pu?apkami dla drobnych skorupiaków wodnych np. rozwielitek poniewa? zamkni?te s? ruchom? klapk?, która w razie podra?nienia specjalnych w?osków otwiera si? gwa?townie do wn?trza p?cherzyka, zasysaj?c w ten sposób wod? wraz ze znajduj?cymi si? w pobli?u drobnymi zwierz?tami wodnymi. Klapka natychmiast zamyka si? szczelnie z powrotem, a uwi?zione zwierz?ta trawione s? za pomoc? enzymów wydzielanych ze ?ciany p?cherzyka. Kwiaty s? koloru ?ó?tego, obup?ciowe, grzbieciste, o koronie zros?op?atkowej i wyra?nie dwuwargowej, opatrzonej u podstawy ostrog?. 2 pr?ciki przyro?ni?te s? nitkami do rurki korony. S?upek górny, zbudowany z 2 owocolistków, o zal??ni 1-komorowej, przekszta?caj?cej si? po zapyleniu w owoc typu torebki.
 |
Kwitn?cy p?ywacz drobnyny - torfowisko Lipowe Pole. |
fot. A. Sta?kowiak |
Wszystkie wyst?puj?ce w Polsce ro?liny owado?erne zgodnie z „Rozporz?dzenie Ministra ?rodowiska z dnia 9 lipca 2004 r.w sprawie gatunków dziko wyst?puj?cych ro?lin obj?tych ochron?” podlegaj? ochronie prawnej. Ze wzgl?du na wyst?powanie w specyficznych ?rodowiskach nie maj? szans na prze?ycie gdzie indziej. Liczba stanowisk, gdzie znajduj? dogodne warunki do bytowania ci?gle maleje. W celu zachownia ro?lin owado?ernych na naszym terenie jak i w ca?ej Polsce nale?y stosowa? metody ochrony czynnej polegaj?ce na:
• zaprzestaniu osuszania torfowisk i przekszta?cania ich w tereny wykorzystywane gospodarczo
• utrzymywanie odpowiednio wysokiego poziomu wód gruntowych i niedopuszczanie do prowadzenia nieprzemy?lanej melioracji
• ograniczeniu nawo?enia w okolicach torfowisk aby nie doprowadza? do prze?y?nienia
• prowadzeniu ekstensywnej gospodarki w formie koszenia ??k i wypasania zwierz?t co ogranicza tempo sukcesji naturalnych ?rodowisk
?ród?a:
1. ?. M. Ko?odziejczyk; 2005; Drapie?niki w?ród ro?lin: Przyroda Polska nr 2/ 2005
2. Owado?erne.pl: http://bio.binertia.com/podstrony/wpolsce.html
A. Sta?kowiak
Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone.
