Entomologia
Czerwo?czyk fioletek Lycaena helle - jest gatunkiem motyla wykazywanym z nielicznych stanowisk na nizinach w Polsce. Jest silnie zagro?ony wygini?ciem ze wzgl?du na ograniczon? powierzchni? ?rodowisk l?gowych, zamieszkuje podmok?e ??ki i torfowiska niskie.
Gatunek o zasi?gu transpalearktycznym obejmuj?cym ch?odne i umiarkowane obszary od zachodniej Europy po wschodni? Azj?. W zachodniej Europie widoczna jest wyra?na regresja zasi?gu. W krajach o?ciennych tzn w Czechach, na S?owacji, W?grzech i na ?otwie fioletek ju? ca?kowicie wymar?. W Polsce gatunek wyst?puje g?ównie w po?udniowej i wschodniej cz??ci kraju, a na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce ma izolowane stanowiska. Nieliczne populacje wyst?puj?ce na nizinach s? rozproszone i przewa?nie izolowane od siebie, a stanowiska maj? cz?sto niewielk? powierzchni?. W ci?gu ostatnich kilkunastu lat zosta? znaleziony w 75 kwadratach siatki UTM ((Universal Transverse Mercator - to siatka o boku 10 km).
 |
Rozmieszczenie czerwo?czyka fioletka w Polsce |
Polska Czerwona Ksi?ga Zwierz?t |
Rozpi?to?? skrzyde? czerwo?czyka fioletka waha si? od 26 do 28 mm.Jest najmniejszym, ale i chyba najpi?kniejszym z naszych czerwo?czyków. Wierzchnia strona skrzyde? ma nadzwyczajny fioletowy blask, który przy odpowiednim k?cie padania promieni s?onecznych wydaje si? l?ni? nad miedzianym i brunatnym t?em. Dymorfizm p?ciowy jest zaznaczony.
U obu p?ci skrzyd?a zarówno pierwszej jak i drugiej pary maj? brunatne t?o. U samca na skrzydle przednim wyst?puje bardzo silny fioletowy po?ysk (szczególnie u osobników 1-go, wiosennego pokolenia, który dodatkowo mo?e by? przebity pomara?czowym rozja?nieniem w ?rodku skrzyd?a). Skrzyd?o tylne brunatne z fioletowym po?yskiem, jednak s?abszym ni? na skrzydle przednim i pomara?czow? przepask? brzegow?.
U samicy na skrzydle przednim znajduj? si? dwie pomara?czowe przepaski brzegowe rozdzielone przepask? barwy brunatnej. Skrzyd?o tylne jest równie? brunatne z pojedyncz? pomara?czow? przepask? brzegow?. Na obu skrzyd?ach wyst?puje s?aby fioletowy po?ysk.
Spód skrzyd?a przedniego ma dominuj?c? barw? pomara?czow? z licznymi czarnymi plamkami w ?ó?tej obwódce, ponadto przy brzegu bocznym wyst?puje ciemniej pomara?czowa przepaska kraw?dziowa a przy niej rz?dek czarnych plamek, z których ka?da ograniczona jest od wewn?trz bia?ym paskiem. Skrzyd?o tylne ma t?o barwy szaropomara?czowej. Znajduje si? na nim kilka czarnych plamek w jasnej obwódce oraz szeroka pomara?czowa przepaska brzegowa ograniczona od zewn?trz rz?dkiem czarnych plamek a od ?rodka skrzyd?a rz?dkiem czarnych plamek, z których ka?da posiada od ?rodka skrzyd?a bia?? linie w kszta?cie litery V odwróconej dzióbkiem do ?rodka skrzyd?a.
 |
Czerwo?czyk fioletek na kwiatostanie rdestu w??ownika. |
fot. A. Sta?kowiak |
Czerwo?czyk fioletek ma w Polsce dwa pokolenia w ci?gu roku. Pierwsze pokolenie pojawia si? w maju i osobniki tego pokolenia lataj? do pocz?tku czerwca. Samice sk?adaj? jaja na li?ciach rdestu w??ownika Polygonum bistorta. Wygl?da to w ten sposób, ?e samica siada na li?ciu rdestu na ?rodkowym nerwie. Nast?pnie cofaj?c si? przechodzi na spód li?cia, gdzie przykleja jedno jajeczko i szybko odlatuje. Z jaj wyl?gaj? si? g?sienice drugiego pokolenia, które ?eruj? na ro?linie ?ywicielskiej do ko?ca czerwca. S? monofagami. Przepoczwarzaj? si? zawisaj?c pod li?ciem a na pocz?tku lipca pojawiaj? si? pierwsze osobniki drugiego pokolenia. Loty imago trwaj? mog? trwa? do ko?ca sierpnia. Samice sk?adaj? jaja zimowe, z których dopiero wiosn? wyl?gn? si? nowe g?sienice daj?c pocz?tek kolejnemu pokoleniu motyli.
 |
Czerwo?czyk fioletek - odpoczywajacy na li?ciu. |
fot. A. Sta?kowiak |
Czerwo?czyk fioletek jest skrajnym terytorialist?. Podczas przeprowadzonych w Niemczech bada? stwierdzono, ?e oznakowane osobniki przy powtórnym od?owieniu nie odda?y sie ze swojego terytorium wi?cej ni? na kilkadziesi?t metrów. Przeci?tne odleg?o?ci mi?dzy miejscem pierwszego i kolejnego od?owu wynosi?y odpowiednio 37 merów dla samców i 61 metrów dla samic. Potencja? kolonizacyjny jest zatem niewielki i odizolowane populacje wydaj? si? by? bardziej nara?one na wyginiecie. Preferowanym ?rodowiskiem s? wilgotne ??ki z rzedu Molinietaliazaliczne do zwi?zku Calthion palustris z du?ym udzia?em rdestu w??ownika Polygonum bistorta na os?oni?tych, ciep?ych i wilgotnych stanowiskach. Z powodu zniszczenia naturalnych ?rodowisk jakimi pierwotnie by?y torfowiska czerwo?czyk fioletek zasiedla teraz prawie wy??cznie antropogeniczne, efemeryczne ?rodowiska np. ekstensywnie u?ytkowane lub opuszczone wilgotne ??ki g?ównie w Europie ?rodkowej. Doros?e osobniki spotkamy nie tylko na odkrytych ??kach ale i w ich otoczeniu w urozmaiconych florystycznie nitrofilnych, okrajkowych zbiorowiskach zió? i pn?czy wzd?u? cieków wodnych, które na ni?u zaliczane do klasy Galio-Urticenea). Tworz? one charakterystyczne zbiorowiska welonowe - czyli w?skie okrajki ro?lin czepnych pomi?dzy nadrzecznymi szuwarami, a zaro?lami wiklinowymi oraz ??gami wierzbowymi w dolinach rzecznych. W sk?ad tych s?abo jeszcze rozpoznanych fitocenoz wchodz? przede wszystkim kielisznik zaro?lowy Calystegia sepium, kanianka pospolita Cuscuta europea, przytulia czepna Galium aparine, rdestówka zaro?lowa Fallopia dumnetorum, zaznacza si? równie? du?y udzia? ro?lin nitrofilnych, m.in. pokrzywy zwyczajnej Urtica dioica. Fioletki ch?tnie tu przebywaj? chroni?c si? przed wiatrem.
 |
Czerwo?czyk fioletek - ukryty w zwini?tym li?ciu w??ownika. |
fot. A. Sta?kowiak |
Na otwartym terenie odpoczywaj? siadaj?c na li?ciach w??ownika lub chowaj? si? wewn?trz cz??ciowo zwini?tego li?cia. Podczas s?onecznej pogody wiosn? motyle ch?tnie odwiedzaj? kwiaty rze?uchy Cardamine spp. i niezapominajki Myosotis spp. a latem rdestu w??ownika P. bistorta. Szybko przelatuj? z kwiatka na kwiatek unikaj?c spotkania z drapie?nikami. Lot jest trzepotliwy, z cz?st? zmian? kierunku i odbywa sie nisko w?ród ro?lin. Brunatne t?o skrzyde? skutecznie chroni przed wzrokiem prze?ladowcy. Po krótkim locie zastygaj? na chwil? w bezruchu a nast?pnie przyst?puj? do spijania nektaru.
Czerwo?czyk fioletek od roku 2001 jest obj?ty ochron? ca?kowit?.Umieszczono go na Czerwonej Li?cie Zwierz?t i w Czerwonej Ksi?dze Zwierz?t z kategori?: VU – gatunek umiarkowanie zagro?ony. Do g?ównych zagro?e? dla bytowania gatunku nale?y zanikanie jego naturalnych siedlisk wyst?powania – podmok?ych ??k z rdestem w??ownikiem. Zanikaniu takich siedlisk sprzyjaj? melioracje, sukcesja wtórna ro?lin krzewiastych na wy??czone z u?ytkowania ??ki, oraz zaniechanie wypasu byd?a, które zgryzaj?c ro?liny chroni?o ??ki przed zarastaniem. Ponadto fioletek jest bardzo warto?ciowym obiektem zainteresowania dla kolekcjonerów - entomologów. Dlatego nie podaj? jego miejsca wyst?powania.
 |
Czerwo?czyk fioletek. |
fot. A. Sta?kowiak |
 |
Startuj?cy fioletek. |
fot. A. Sta?kowiak |
Wykorzystano:
1. Warmia i Mazury - Informator Turystyczno Przyrodniczy.
2. Polska Czerwona Ksi?ga Zwierz?t.
3. Population Structure, Mobility and Habitat Preferences of the Violet Copper Lycaena Helle (Lepidoptera: Lycaenidae) in Western Germany: Implications for Conservation
A. Sta?kowiak
Prawa autorskie © Skar?yski Wortal Turystyczny Wszystkie prawa zastrzeżone.
